Maak of verbruik jij deze wereld? Wellicht dat deze vraag een kleine toelichting behoeft. In deze wereld kun je scheppend bezig zijn (creëren van waarde) of consumerend bezig zijn (vernietigen van waarde). Het ideaal is als deze twee in balans zijn. Dan wordt er waarde zoals spullen, diensten, emotie of momenten gemaakt en die worden dan door anderen geconsumeerd. Eenvoudig gezegd, je houd elkaar bezig en in balans.
Maar wat als er nu meer mensen zijn die consumeren dan creëren? Dan raakt onze wereld uit balans. Als de hele wereld zou consumeren zoals Amerika dat doet, dan moeten onze natuurlijke bronnen zeven maal zo groot zijn. We kunnen helaas de aarde niet groter maken dan die is dus moeten we het anders oplossen. Een mogelijk antwoord op deze situatie wordt door economen aangegeven met het ‘rondpompen van geld’ in een economie.
Laat ik dit laatste illustreren met een kort verhaal. Een tijdje geleden had ik een gesprek met iemand die het volgende dilemma gehoord had. Als we alle werkelozen het bos zouden insturen. De ene helft van de werkelozen graaft daar een gat en de andere helft van de werkelozen gooit dit gat weer dicht. Hiervoor krijgen ze beiden betaald. Is dit goed of slecht voor de economie? Mooie stelling die de kern van het probleem van onze sociale maatschappij laat zien. Op het eerste gezicht lijkt dit een verbetering voor de economie. Het ontvangen geld gaat natuurlijk uitgegeven worden wat goed voor de economie is. Echter zal op lange termijn er een tekort aan geld ontstaan om deze mensen te blijven betalen. Dit komt namelijk dat het graven van een gat en het dicht gooien ervan geen waarde toevoegt. Het zorgt hooguit voor consumerend gedrag.
De mensen die overmatig consumerend gedrag vertonen herken je gemakkelijk. Iets met obesitas en auto’s of huizen die hun doel ruimschoots voorbij geschoten zijn. Hebben deze mannen en vrouwen werkelijk zoveel te compenseren of denk ik nu te eenvoudig. Mensen die creëren zijn minder eenvoudig te herkennen. Misschien komt dat wel omdat de aandacht in deze maatschappij op consumeren in plaats van creëren ligt. Mensen die creëren kunnen natuurlijk musici of kunstenaars zijn, maar wat denk je van ondernemers? Zij zijn de enige in een economie die economische waarde creëren. De rest verbrand het weer. Natuurlijk met de beste bedoelingen, maar als we de overheid als voorbeeld nemen dan wordt deze door ondernemers gecreërde waarde in de vorm van geld op een wel heel bijzondere manier herverdeeld.
Wat als nu iedereen de wereld een beetje mooier achter zou laten dan ie deze aantrof. Deze prachtige zin komt van Pieter Derks. Het valt in een enkele zin samen onder welke voorwaarde wij er met zijn allen op vooruit gaan. Maar hoe herken je het mooier maken van de wereld? Het kantelpunt is gemak. Als je gemak nastreeft dan consumeer je. Je hoeft zelf niet meer na te denken. Ga maar na. Van alle luxe goederen of diensten die je gekocht hebt, zorgen juist zij ervoor dat je gemakkelijker en minder creatief wordt. Waarom zou je iets uitvinden, creëren dus, als iemand het al gedaan heeft? Toch?
Laten we dat uitgangspunt eens verder doortrekken. Wat als de meerderheid van de mensen niet meer zelf nadenkt en dingen of diensten koopt waardoor zijn of haar leven gemakkelijker wordt. Zijn we dan niet met zijn allen dommer en gemakkelijker aan het worden. Behalve die paar mensen die de slimme dingen of diensten gemaakt hebben, zij hebben namelijk voor andere mensen na moeten denken die dat vervolgens niet meer hoeven te doen. Deze mensen worden wel slimmer en vaak ook rijker. Tegenwoordig hoef je in een auto niet meer na te denken, dat wordt voor je gedaan. En dat gaat zo ver dat je inmiddels niet meer hoeft te leren inparkeren, dat kan automatisch voor je gedaan worden. Je ontwikkelt jezelf daarin dus niet meer. Bij alles waar je gemak ingebracht hebt in je leven, heb je op datzelfde moment je ontwikkeling op dat onderwerp uitgeschakeld. Je consumeert dat onderwerp vanaf dat moment alleen nog maar. En dan leer je dus geen nieuwe dingen meer, je creëert op deze manier niet meer. Hoe meer gemak je in je leven hebt toegevoegd, hoe passiever je wordt.
Een vervelend randverschijnsel van deze ontwikkeling is dat de mensen zichzelf in zijn algemeenheid niet of nauwelijks meer ontwikkelen en dat diezelfde mensen hierdoor minder diepgang krijgen. Alles wordt toch wel aangereikt dus waarom zou je je denken ontwikkelen. Wanneer is bijvoorbeeld de laatste keer dat je een goed gesprek gevoerd hebt op basis van inhoud in plaats van de ander van jouw standpunten proberen te overtuigen? Dus geen loopgraven oorlog met ‘ik heb gelijk en jij niet’, nee een dialoog waarbij je de ander probeert te begrijpen en onderzoekt of zijn beredenering daadwerkelijk klopt. Dat is een discussie voeren. Een discussie is niet steeds harder praten, dat is je gelijk afdwingen zoals een kind.
Als we met zijn allen minder gaan consumeren en meer gaan creëren dan gaan we mijns inziens de goede kant op. Persoonlijk vermoed ik dat het kantelpunt op ‘gemak’ of zoals de Engelsen met het een mooi woord ‘convenience’ zeggen, ligt. Het is hoog tijd dat we collectief weer waarde gaan maken in plaats van waarde te verbranden. Creëren in plaats van consumeren.
